Хӗрлӗ Чутай районӗнче «Прикоснись к олимпиаде» (чӑв. «Олимпиадӑпа лайӑхрах паллаш») акци малалла пырать. Иртнӗ эрнере район ҫамрӑкӗсем Олимп ҫулӑмӗн эстафетине хутшӑнса факел йӑтса курнӑ паллӑ спортсменсемпе — XXV-мӗш Олимп вӑййисене хутшӑннӑ Алина Ивановӑпа тата XXVI-мӗш Олимп вӑййисене хутшӑннӑ Елена Грузиновӑпа тӗл пулчӗҫ, Олимпиада символӗпе паллашрӗҫ.
Паян Олимп факелне районти вӑрман урлӑ вырнаҫнӑ шкулсене илсе ҫитерчӗҫ. Унта пурӗ 4 шкул вырнаҫнӑ: Хусанушкӑнь, Тури Ҫӗрпӳкасси, Ҫӗнӗ Атикасси тата Штанаш шкулӗсем. Олимп символне район администраторӗн ҫумӗ, вӗренӳ пайӗн пуҫлӑхӗ Алексей Юрьевич Порфирьев, Хӗрлӗ Чутайри «Хастар» спорт комплексӗн директорӗ Вячеслав Витальевич Дадюков тата вӗренӳ пайӗн информаци енӗпе ӗҫлекен Александр Владимирович Храмов чи малтанах районти аякри шкула — Штанаш шкулне — илсе ҫитерчӗҫ. Сӑлтавӗ те паллӑ — ҫак шкул ачисем Сатлайкин Иван Иванович вӗрентекен ертсе пынипе яланах спортра хӑйсене хастар кӑтартҫҫӗ, малти вырӑнсене йышӑнаҫҫӗ (Иван Сатлайкинӑн хӑйӗн те медальсен шучӗ чылай).
Олимп вӑййисене халалласа Олимп ҫулӑмӗн уявӗсем Етӗрне районӗнче те иртеҫҫӗ. Районта Олимп ҫулӑмне шкулсене ҫитерсе парассипе эстафета пуҫланнӑ. Ӗнер факела Етӗрнери 2-мӗш вӑтам шкул коллективӗ Пӗрҫырлан шкулне илсе килнӗ, ҫак ятпа унта уяв иртнӗ. Паян Пӗрҫырлансем ӑна Палтайри вӑтам шкул вӗренекенӗсене ҫитерсе панӑ. Унтан факел ҫулӗ Кӑкшӑмри шкул вӗренекенӗсем патне кайнӑ.
Кӑкшӑмсем факела кӗтсе илме тӗплӗн хатӗрленнӗ: палтайсене спорта халалланӑ плакатсем, шарсемпе лентӑсем йӑтса салам сӑмахӗсемпе кӗтсе илнӗ. Шкулти аслӑ вожатӑй Л.П. Мидакова, класс ертӳҫисем ертсе пынипе Олимп ҫулӑмне хисеплӗ коридорпа тӑрса : «Ура!» — тесе хавхаланса саламланӑ. Унтан кашниех факела алла тытса асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ. Чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Людмила Иосифовна Александрова шкулти музей ертӳҫи: «Музей валли паха материал пулать», — тесе хаваспах ачасене сӑн ӳкернӗ.
Хыҫҫӑн шкулти спортсменсем вӑй-хал культурине вӗрентекеӗ А.В. Воронов тата шкул директорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан В.
Кӗҫех «Сочи—2014» Олимп вӑййисем пуҫланаҫҫӗ: вӗсем нарӑсӑн 7-мӗшӗпе 23-мӗшӗччен пырӗҫ. Олимп вӑййисене халалласа Хӗрлӗ Чутайри «Хастар» спорт комплексӗнче ҫак кунсенче районти шкулсенчи вӗренекенсем Шупашкарта иртнӗ Олимп ҫулӑмне йӑтма тивӗҫ пулнӑ паллӑ спортсменсемпе тӗл пулчӗҫ. Вӗсем: чупас енӗпе Европа тата пӗтӗм тӗнчери чемпионка, тава тивӗҫлӗ спорт маҫтӑрӗ, ҫуллахи XXV-мӗш Олимп вӑййисене хутшӑннӑ Алина Ивановӑпа ҫак районти Туктамӑш ялӗнче ҫуралса ӳснӗ утас енӗпе спорт мастерӗ ята тивӗҫнӗ, 1996 ҫулхи ХХVI-мӗш Олимп вӑййисене хутшӑннӑ Елена Грузинова.
Пухӑннисене райадминистраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, вӗренӳ пай пуҫлӑхӗ Алексей Порфирьев тата вырӑнти ДОСААФ пуҫлӑхӗ Владимир Егоров саламласа кӗтсе илчӗҫ.
Алина Ивановӑпа Елена Грузинова Олимп ҫулӑмӗн «Сочи — 2014» ҫулӗ пирки каласа кӗтартрӗҫ. «Чупу юпан 7-мӗшӗнче пуҫланнӑ, Олимп вӑййисем пуҫланнӑ кун — нарӑсӑн 7-мӗшӗнче вӗҫленет. 123 кун хушшинче Олимп ҫулӑмӗ 65 пин ҫухрӑм ытларах спортсменсен аллинче пулать. Раштавӑн 27-мӗшӗнче вӑл Шупашкара та ҫитрӗ, 163 ҫын ӑна Шупашкар хулин урамӗсем тӑрӑх йӑтса чупрӗ.
Олимп вӑййиччен миҫе кун юлнине те шутласа пыраҫҫӗ хӑшӗсем. Пирӗн те, чӑвашсен. Мухтавлӑ ывӑл-хӗрӗ унта хутшӑнма тивӗҫ пулнӑ. Раҫҫей спортсменӗсем Олимп вӑййине 1904 ҫулта хутшӑнма тытӑннӑ-ха, СССР команди вара ҫуллахи вӑййа чӑвашсем вара пуҫласа 1952 ҫулта, хӗллехине 1956 ҫулта хутшӑннӑ. 1952 ҫулта чӑвашсенчен унта А. Игнатьев хутшӑннӑ. Тепӗр тӑватӑ ҫултан хутшӑннӑ чух вӑл унтан 400 метра чупассипе ӑмӑртса бронза медальпе таврӑнать.
Олимп вӑййин пӗрремӗш чемпионӗ ята 1968 ҫулта В. Соколов боксер тивӗҫет. Тепӗр тӑватӑ ҫултан чемпион ятне В. Ярды велочупуҫӑ тивӗҫет. Шӑп та лӑп 20 ҫул иртсен, 1992-мӗшӗнче, Чӑваш Енрен тепӗр чемпион тухать: вӑл — В. Егорова ҫӑмӑл атлетка. 1996 ҫулта Е. Николаева ҫӑмӑл атлетка чемпион пула тӑрать.
1952 ҫултан тытӑнса Чӑваш Енри 32 спорстмен Олимп вӑййинче бокс, баскетбол, ӑвӑсса ишессипе, велчупупа, маунтинбайк енӗпе, ирӗклӗ мелпе кӗрешессипе, йывӑр тата ҫӑмӑл атлетикӑпа, ухӑран тата пульӑпа перессипе, биатлонпа, йӗлтӗрпе тупӑшассипе тата ытти хӑш-пӗр енпе кӗрешӗве тухнӑ. Вӗсем 7 ылтӑн, 4-шар кӗмӗлпе бронза медале тивӗҫнӗ тесе хыпарлать республикӑн Спорт министерстви.
Шупашкара ыран Олимп ҫулӑмӗ килсе ҫитессине маларах эпир хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, ҫавна май ирхи вунӑ сехетрен пуҫласа каҫхи вунӑ сехетчен тӗп ҫулсем ҫинче транспорт ҫӳрессине чараҫҫӗ. Харпӑр хӑй машинисене те ҫав кун гаражсемпе стоянкӑсенчен кӑлармасан аванрах-тӑр.
Олимп ҫулӑмӗ килнине пула ыран Чӑваш Енӗн тӗп хулинче канма сӗннӗ. Ун пек сӗнӗве хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков ятарлӑ йышӑну кӑларсах ҫирӗплетнӗ. Ача-пӑча пахчисенче тӑрӑшакансен ҫапах та ӗҫлеме тивӗ. Шкулсенче вара 1–4-мӗш классене кӑна вӗрентӗҫ. Аслӑ классем валли «Сывлӑх кунӗ» тесе ҫирӗплетнӗ. Вӗрентекенсем каланине ӗненсен, аслӑ классенче вӗренекенсем ыран Олимп ҫулӑмне кӗтсе илме тухӗҫ.
Олимп ҫулӑмне йышӑнакан хуласенчен Шупашкарӑн 95-мӗш вырӑн пулӗ. Кунта вӑл раштавӑн 27-мӗшӗнче ҫитессине эпир пӗлтернӗччӗ. Ӑна чукун ҫул вокзалӗнче кӗтсе илӗҫ те Олимп вӑййине виҫӗ хут хутшӑннӑ, пӗринче кӗмӗл призер, тепрехинче чемпион пулса тӑнӑ Елена Николаевана тыттарӗҫ. Олимп ҫулӑмӗн Чӑваш Енри эстафетине 162 ҫын хутшӑнӗ.
Ҫак пулӑма асра юлмалла тӑвас тесе тӗрлӗ хулапа ялта тӗрлӗ майсем шухӑшласа кӑлараҫҫӗ. Челепи хулинче, ав, тӗве ҫине хӑпарса ларнӑ ҫын ӑна тытса пынӑччӗ. Шупашкарта ун пек чӗрчунсем ҫук. Тепӗр тесен ҫынсем туса кӑтартнӑ япалана тепӗр хутчен усӑ курни интереслех та мар-тӑр. Пирӗн патри эстафетӑна лашана тата Хӗл Мучине явӑҫтарӗҫ. Лашине хуралҫӑсем сыхласа пырӗҫ.
Кунта сӑмах Олимп ҫулӑмӗ пирки пырать. Ӑна ҫӗршыв тӑрӑх илсе ҫӳренине тӗрлӗрен йышӑнакансем пур та. Ҫак темӑна кунта та хускатнӑшӑн вулакансем кӑмӑлсӑрланмасса шанатӑп. Олимп вӑййи, мӗн тесен те, тӑтӑш пирӗн ҫӗршывра иртекен мероприяти мар та, ҫапла чыса тивӗҫнин савӑнӑҫне ҫапла палӑртма шухӑшланине ӑнланма пулать те пулӗ. Юрӗ, ку вӑл ум сӑмах вырӑнне пултӑр тейӗпӗр.
Олимп ҫулӑмӗ Шупашкара ҫак уйӑхӑн 27-мӗшӗнче килсе ҫитмелле. Ӑна епле ирттерессине паян республикӑн Правительство ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ. Ҫулӑма йӑтма 163 ҫынна явӑҫтармалла. Вӗсенчен кашнине 200-е яхӑн метр лекӗ. Трассӑн пӗтӗмӗшле вӑрӑмӑшӗ — 33 километр. Ҫулӑм Чӑваш Ене ҫитсен ӑна илсе каяс ҫул ҫинче транспорт чупассине вӑхӑтлӑха чарма тивӗ. Шупашкарта хӑш-пӗр вырӑнта ҫула ирхи вунӑ сехетрен пуҫласа каҫхи вуннӑччен пӳлӗҫ. Тӗплӗнрех пӗлес тесен ҫак каҫӑпа пӑхма пулать: gov.cap.ru/info.aspx?gov_id=49&type=news&id=2671565
Чӑваш Ене Олимп ҫулӑмӗ раштавӑн 27-мӗшӗнче килсе ҫитмелле. Ӑна Чӗмпӗр енчен илсе килӗҫ. Ҫакӑн пирки ҫав пулӑма халалласа Шупашкарта ирттернӗ планеркӑра каланӑ.
Ӑна шӑп та лӑп кӑнтӑрла ҫутмалла та Чӑваш Ен территорийӗнче ӑна 33 ҫухрӑм тӑршшӗ илсе каймалла. Олимп ҫулӑмне йӑтакансем хушшинче спортсменсем, тренерсем, общество ӗҫченӗсем, политиксем, «пӗр сӑмахпа каласан, хисеплӗ ҫынсем» тесе пӗтӗмлетет кун пирки «Советская Чувашия» хаҫат. Эстафетӑн Шупашкарти тапхӑрне Дмитрий Губерниев спорт телекомментаторӗн арӑмӗ пулнӑ Ольга Богословская ҫӑмӑл атлетка та хутшӑнмалла иккен.
Тӗп мероприятисем тӗп хуламӑрти чукун ҫул вокзалӗ патӗнче, Хӗрлӗ лапамра, тӗп стадионта иртмелле.
Чӑваш Ен могулисчӗ Елена Муратова ҫӗршывӑн Олимп сборнӑйне кӗрес шанчӑк пур. Унӑн ятне кандидатсен йышне кӗртнӗ. Олимп вӑййине хутшӑнма пултаракансен йышӗнче пӗтӗмпе 530 спортсмен иккен. Вӗсенчен пӗри, эсир ӑнлантӑр ӗнтӗ, — Елена Муратова.
Халӗ могул енӗпе Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ ушкӑнӗ Чилири йӗлтӗрпе ту ҫинчен ярӑнмалли Валье-Невадо курортра пухӑннӑ. Юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче спортсменсем Сочире вунӑ кунлӑха пуҫтарӑнӗҫ. Унта вӗсем тренировка ирттерӗҫ. Раштав уйӑхӗн 13–14-мӗшӗсенче вара Финляндире Тӗнче кубокӗ шайӗнчи ӑмӑрту иртӗ.
Хӗллехи спорт вӑййисен Олимп сборнӑйне пирӗн республикӑран 1972 ҫулта Владимир Воронков йӗлтӗрҫӗ кӗнӗренпе тек никам та лекни пулман. Ун чухне вӑл 10 ҫухрӑма чупассипе чемпион пулса тӑнӑ. Ҫӗршывӑн пӗрлештернӗ ушкӑнне лекекен Чӑваш Ен ҫыннисем каярах пулнӑ-ха, анчах вӗсем е урӑх регионшӑн, е урӑх ҫӗршывшӑн кӗрешӗве тухнӑ. 2006 ҫулта, акӑ, Шупашкарта ҫуралса ӳснӗ Лилия Ефремова биатлонистка Украина ушкӑнӗшӗн тупӑшса спринт енӗпе бронза медале ҫӗнсе илнӗ.
«Сочи–2014» олимп ҫулӑмӗ Шупашкара раштав уйӑхӗн вӗҫӗнче ҫитмелле. Ӑна юпан 7-мӗшӗнче Мускавра чӗртӗҫ. Ҫулӑм ҫулӗ 65 пин ытла ҫухрӑм тӑсӑлмалла. Хӑш ҫӗрте ӑна машинӑпа, хӑш ҫӗрте пуйӑспа, самолетпа, лашапа е тата пӑланпа илсе кайӗҫ. Ҫулӑма космоса та ҫитерме палӑртнӑ иккен.
Пирӗн рсепубликӑра ҫулӑма илсе каймалли вӑрӑмӑш — 30 ҫухрӑма яхӑн. Ҫулӑма йӑтма тӗрлӗ ҫулхисемпе тӗрлӗ ӗҫре ӗҫлекенсене: культура ӗҫченӗсене, педагогсене, врачсене, тренерсене — кӗртнӗ. Ҫулӑма йӑтма тивӗҫнисен йышӗнче — Олимп вӑййисене икӗ хут хутшӑннӑ Светлана Захарова; урапапа ҫӳрекен сусӑр, биатлонла вылякан Юрий Степанов; «Суварята» халӑх ташӑ ансамблӗн балетмейстерӗ Ирина Музыкантова; ҫӑмӑл атлетика енӗпе Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ тренерӗ Михаил Кузнецов; Олимпиадӑра бронза медале тивӗҫнӗ Татьяна Петрова-Архипова. Ҫулӑм пыракан ҫул ҫинче концерт лапамӗсем йӗркелеме палӑртнӑ.
+8.3 °C